به گزارش رسانه فرهنگ شهروندی؛ میر جلال الدین کزاری چهره ماندگار زبان و ادب فارسی ایران در بزم فرهنگی «شب تاجیکستان» که چهارشنبه ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ با همت موسسه «هورشید فرهنگ و ادب» در مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن برگزار شد، با اشاره پیوند ژرف دو کشور ایران و تاجیکستان، ریشه‌های آن را از مرزهای ایران سیاسی، که هم اکنون در آن می‌زیئیم، و حتی ایران تاریخی، با مرزهای گسترده‌ی روزگار خویش، فراتر دانست و این همبستگی فرهنگی را در ایرانی دورمرز و پهناورتر به نام «ایران فرهنگی » جای داد.
بخشی از سخنان استاد میرجلال‌الدین کزازی در بزم فرهنگی «شب تاجیکستان» به روایت زیر است:
این بزم به پاس ایران و تاجیکستان سامان داده شده است. بزمی است دلپذیر، هُژیر، نوید بخش و امید آفرین. ما هر دو یکی هستیم. دو سرزمین م یک سرزیمن است.
من می‌خواهم در این گفتار به پیوند ایران و تاجیکستان اندکی بپردازم. به راستی پیوند این دو کشور چگونه است؟ بر چه پایه‌هایی استوار شده است؟ از آن روی که پاسخی سنجیده، سخته، ستوار و دانشورانه بتوانیم به این پرسش، پاسخ داد، به ناچار می‌باید پرسشی دیگر را نخست پاسخ بدهیم. آن پرسش چیست؟ ایران کدام است؟ تاجیکستان کدام است؟ تا این پرسش‌ها را پاسخ ندهیم و این اندیشه را به سامان و سرانجام نرسانیم، نمی توانیم پرسش نخستین را هم پاسخی برازنده، درخور، پذیرفتنی بدهیم.
ایران و تاجیکستان سرزمین‌هایی چند را در بر می‌گیرند. من در سخنی که چندی پیش راندم سخت کوتاه به این زمینه پرداختم. سخن من در آن بزم درباره ایران بود. گفتم ما چند ایران داریم. یکی ایران فرمان‌رانانه است. ایرانی سیاسی است. این ایران خردترین، تنگ‌ترین گونه ایران است. ایرانی که هم اکنون در آن می‌زیئیم. این سخن نیازی به گفتن نیست و تاجیکستان را می‌برازاد. ایران دیگر چیست؟ ایران تاریخی. بسیار پهناورتر. ایرانی که چند جهانشاهی بزرگ را در خود پدید آورده است. جهانشاهی هخامنشی، اشکانی، جهانشاهی ساسانی.
ایرانی دیگر هست و همان سان تاجیکستانی دیگر. بارها پهناورتر از ایران تاریخی و آن ایران، ایران فرهنگی است. کشورهایی در قلمرو این ایران دورمرز جای دارند که هرگز بخشی از ایران تاریخی نبوده‌اند. سخن من از سر شیفتگی به این سرزمین نیست. من شیفته ایرانم به همان سخت شیفته تاجیکستان. زیرا این دو را جدا از یکدیگر نمی‌بینم و نمی‌دانم.
استاد میرجلال‌الدین کزازی در ادامه سخنرانی خود با تکیه بر اسناد تاریخی، تاثیرپذیری ملل و پیروان ادیان گوناگون از فرهنگ ایرانی در بزنگاه‌های مختلف تاریخی را بازگو کرد.
شایان ذکر است که «شب تاجیکستان» از سلسله برنامه‌های «شب‌های دیپلماتیک» به همت موسسه «هورشید فرهنگ و ادب» و سفارت جمهوری تاجیکستان در ایران با حضور شماری از فرهیختگان و ستارگان آسمان فرهنگ و ادب ایران و تاجیکستان و گرامیداشت تنی چند از فرهنگ‌وَران و فرهنگ‌یارانِ کوشا در پایداری پیوند این دو کشور پارسی زبان، عصر چهارشنبه هفدهم بهمن ماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن واقع در دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی،برگزار شد، و همچون ققنوسی از خاکستر عرصه‌ی سیاست‌زده‌ی فرهنگ کشور برآمد.
