استفاده نادرست از فضای مجازی تأثیرات منفی عمیقی بر فرهنگ و بنیان خانواده خواهد گذاشت . این آسیب‌ها در بافت فرهنگی که بر پایه پیوندهای عاطفی قوی و ارتباط چهره به چهره استوار است، می‌تواند مخرب باشد و نظام فرهنگی خانواده را دچار تزلزل نماید. آنچه مهم است کنترل و هدایت این فضا می باشد ، البته استفاده درست از ظرفیت های این فضا باعث رشد هم خواهد اما برای بررسی علل های مخرب آن می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
۱. تضعیف ارتباطات و صمیمیت درون خانواده :
_ کاهش گفت‌وگوهای رو در رو: با جلب توجه اعضا به صفحه گوشی‌ها و لپ‌تاپ‌ها، زمان و کیفیت گفت‌وگوهای خانوادگی به شدت کاهش یافته می یابد .
_ ایجاد "هم‌بودی تنها": اعضای خانواده ممکن است در یک اتاق باشند، اما هر کسی در دنیای مجازی خود غرق شده و هیچ تبادل عاطفی و کلامی با یکدیگر نداشته باشند.
_ کم‌رنگ شدن آیین‌های خانوادگی: حتی زمان غذا خوردن، مهمانی‌ها و دورهمی‌ها نیز تحت تأثیرحضور فضای مجازی قرار گرفته و ازصمیمیت آن‌ها کاسته می شود .
۲. شکاف نسل‌ها و تعارض ارزش‌ها:
_ دسترسی نامتوازن به اطلاعات: کودکان و نوجوانان گاهی بیش از والدین با فناوری و اطلاعات آشنا می‌شوند که این امر می‌تواند به تضعیف اقتدار والدین و ایجاد شکاف بین نسل‌ها بینجامد.
_ تعارض در ارزش‌ها: فضای مجازی محلی برای عرضه ارزش‌ها، سبک‌های زندگی و هنجارهای گوناگون و گاهی متضاد با فرهنگ زندگی است. این موضوع می‌تواند باعث سردرگمی فرزندان و ایجاد درگیری با ارزش‌های سنتی و مذهبی خانواده شود.
۳. آسیب‌های فردی و روان‌شناختی
_ اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی: این اعتیاد می‌تواند منجر به انزوا، کاهش مسئولیت‌پذیری، افت تحصیلی و شغلی، و بی‌علاقگی به فعالیت‌های دنیای واقعی شود.
_ افسردگی و اضطراب: مقایسه زندگی خود با زندگی ایده‌آل و اغلب غیرواقعی دیگران در فضای مجازی، می‌تواند احساس ناکافی بودن، اضطراب و افسردگی را تشدید کند.
_ کاهش مهارت‌های اجتماعی: وابستگی به ارتباطات مجازی، می‌تواند منجر به ضعف در برقراری ارتباط مؤثر، حل مسئله و مدیریت تعارض در دنیای واقعی شود.
۴. تهدید حریم خصوصی و امنیت خانوادگی :
_ اشتراک‌گذاری بی‌مهار: انتشار تصاویر و اطلاعات شخصی خانواده بدون در نظر گرفتن عواقب آن، می‌تواند حریم خصوصی را نقض و خانواده را در معرض تهدیدات مختلف قرار دهد.
_ آسیب‌پذیری در برابر کلاهبرداری و سوءاستفاده: کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان ممکن است قربانی شایعات، اخبار جعلی، کلاهبرداری‌های مالی یا سوء استفاده های عاطفی شوند.
۵. تضعیف نقش نظارتی و تربیتی والدین:
_ دشواری در کنترل محتوا: حجم عظیم و دسترسی آسان به محتوای نامناسب (خشن، جنسی، غیراخلاقی) نظارت والدین را بسیار دشوار کرده است.
_ عدم آگاهی والدین : بسیاری از والدین با خطرات و پیچیدگی‌های فضای مجازی آشنا نیستند و نمی‌توانند راهنمایی و محافظت مؤثری برای فرزندان خود ارائه دهند.
اما این همه از معایب این فضا گفتیم حال برای کمک و ارائه به خانواده راهکارهایی برای کاهش آسیب‌ها و تبدیل به فرصت شدن می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
۱. آموزش و افزایش سواد رسانه‌ای: اولین و مهم‌ترین قدم، آموزش تمام اعضای خانواده (به ویژه والدین) درباره مزایا و خطرات فضای مجازی، نحوه شناسایی اخبار جعلی و محتوای نامناسب است.
۲. تعیین قوانین مشخص خانوادگی: تعیین زمان و مکان‌های بدون گوشی (مثل سر سفره غذا، اتاق خواب) و محدودیت زمانی برای استفاده از فضای مجازی.
۳. تقویت ارتباطات واقعی: برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های مشترک خانوادگی در دنیای واقعی مانند ورزش، گردش، بازی‌های دسته‌جمعی و گفت‌وگوهای بدون موبایل.
۴. ایجاد فضای اعتماد و گفت‌وگو: به جای کنترل و محدودیت شدید، فضایی ایجاد کنید که فرزندان در صورت مواجهه با محتوای نامناسب یا یک موقعیت خطرناک، بدون ترس از تنبیه، با شما گفت‌وگو کنند.
۵. الگوی مناسب بودن: والدین باید در استفاده متعادل از فضای مجازی الگوی عملی برای فرزندان خود باشند.
فضای مجازی یک واقعیت انکارناپذیر در زندگی مدرن است.کلید مقابله با آسیب‌های آن، نه حذف و انکار، بلکه "مدیریت هوشمندانه، آموزش مستمر و تقویت بنیان‌های عاطفی خانواده" است. خانواده‌ای که در دنیای واقعی پیوندهای عاطفی قوی، احترام متقابل و ارتباطات غنی داشته باشد، بهتر می‌تواند در برابر طوفان‌های فضای مجازی مقاومت کند و از آن به عنوان یک ابزار مفید بهره ببرد.
